Χάρις 

ένα πρότυπο αρχαιολόγου, που έθεσε τις βάσεις της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στο νησί της Κω

(1948-1994)

 

Ήταν η εποχή των μεγάλων  προσδοκιών. Εμείς, νέες και κεφάτες για ανασκαφές από τα φοιτητικά μας χρόνια, γράφαμε με δέος τα πρώτα ημερολόγια ανασκαφών, σχεδιάζαμε και καταγράφαμε ευρήματα παλαιών και πρόσφατων ανασκαφών, ανοίγαμε τις κούτες και τα κιβώτια, με εκείνη τη μυρωδιά του νοτισμένου πηλού, της μούχλας και λίγο αρωματάκι από ακαθαρσίες τρωκτικών, με το νεσκαφέ, τα τσιγάρα και τα σπίρτα στο πλάι και ξεχνιόμασταν γράφοντας για ώρες, συχνά έως αργά το βράδυ, χωρίς ίχνος κόπωσης. Πού να σε αφήσει να βαρεθείς ή να κουραστείς η αγωνία για τον θαυμαστό κόσμο που ανακαλύπταμε!

 

 Με αυτά τα εφόδια, την προσωπική μας μελέτη, αλλά κυρίως αυτόν τον παράφορο έρωτα για την αρχαιολογία βρεθήκαμε ως συμβασιούχες ή επιστημονικoί βοηθοί  (sic) σε κοντινές ή μακρινές από τα σπίτια μας Εφορείες Αρχαιοτήτων, ανάλογα με την τύχη και την τρέλα της καθεμιάς! Τότε ήταν που πρωτογνώρισα  την Χάρι Κάντζια, ξεχωριστή, χαρισματική και όμορφη ως προσωπικότητα αλλά και ως μορφή!

 

 

Την γνώρισα στο πανέμορφο νησί της Κω, την Καθαρά Δευτέρα του 1979, σε μια εκδρομή από τη Ρόδο, όπου δούλευα τότε ως συμβασιούχος, για να δούμε το νεογέννητο κορίτσι της. Η Χάρις ήταν το πρότυπο της ιδανικής αρχαιολόγου, μία προσωπικότητα δραστήρια και ξεχωριστή, πρώτα  από όλα ελεύθερη, προοδευτική, δεμένη με το χώμα και την κάθε ορατή αρχαιότητα του τόπου, να ξενυχτά στις αποθήκες με τα ευρήματα και να τα ερμηνεύει με τη μοναδική διεισδυτική της ματιά, τις γνώσεις της, την παρατηρητικότητά της,  την απόλυτη αφοσίωση, διψώντας συνεχώς για έρευνα στις βιβλιοθήκες και παράλληλα ανθρώπινη με τους γύρω της, οπωσδήποτε όμως μαχητική και ανυποχώρητη για την προστασία των αρχαίων. 

 

 

Με αυτές τις πεποιθήσεις και κοινή ιδεολογική προσέγγιση, συνεργαστήκαμε οι δυο μας θαυμάσια. Η αρκαδική φιλοξενία της, στο καλόγουστο σπίτι της, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο των Βορείων Θερμών και του Βορείου Γυμνασίου, γεμάτο εκλεκτά βιβλία, πολλή αγάπη και ζεστασιά, παραμένει μοναδική και γλυκιά ανάμνηση σε όλους όσους περνούσαν από την Κω,  συνάδελφοι και φίλοι. Στο νησί, τη θυμούνται ακόμη με αγάπη και σεβασμό, για το ήθος, την ευγένεια, το απαράμιλλο στυλ, την εργατικότητα, την απέραντη αφοσίωση στη δουλειά, ακόμη και για τα ξενύχτια στο υπόγειο του Αρχαιολογικού Μουσείου και κυρίως για τη μεγάλη της προσφορά για τις αρχαιότητες του τόπου. Έως και σήμερα, τριάντα ολόκληρα χρόνια από τον πρόωρο θάνατό της,  εξακολουθεί να λείπει αφάνταστα από το νησί,  τα μνημεία,  την επιστήμη που τόσο πολύ αγάπησε και τις καρδιές μας. 

 

 

Η Χάρις έθεσε τις βάσεις για τη σημερινή Αρχαιολογική Υπηρεσία στο νησί της Κω. Η εικόνα της πλούσιας προϊστορίας και ιστορίας της Κω, που παρουσιάζεται  σήμερα στην εκ βάθρων επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου του νησιού, μέσα από τα υλικά κατάλοιπα του πολιτισμού του νησιού, κατά κύριο λόγο οφείλεται σε εκείνη και τους συνεργάτες του καιρού της, που συνέχισαν επάξια το έργο των σπουδαίων Ιταλών αρχαιολόγων που πέρασαν από την Κω.  Πάντοτε ευγνωμονούσα για όσα έμαθα και ένιωσα πλάι στην Χάρι, δεν χορταίνω να την μνημονεύω, νιώθοντας τυχερή που βλέπω το πρόσωπό της και τις κινήσεις της, σε εκείνο το υπέροχο κορίτσι, την Πορτοκαλένια,  ποτισμένη από την απέραντη αγάπη της μητέρας της και ῾τον χυμό του ήλιου᾽,  βαφτισμένη με ένα όνομα που η Χάρις διάλεξε από τους νοσταλγικούς στίχους του ποιητή. Ένα κορίτσι, που πρωτογνώρισα στο νησί του Ιπποκράτη, όταν ξεμύταγε η Άνοιξη του 1979 και  σήμερα περιηγείται και παρουσιάζει στους κατοίκους και επισκέπτες των νησιών  τους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία της περιοχής, μιλώντας  τους χωρίς σταματημό για τις χιλιετίες που πέρασαν, έχοντας  πάντα στα βάθη της ψυχής της  τα μαγικά αλλά αληθινά παραμύθια που άκουγε όσο ήταν παιδί.